نسان موجودی دو بعدی است بعد جسمانی و بعد روانی. این دو بعد تأثیر و تأثر متقابل روی یکدیگر دارند. انسان سالم کسی است که به هر دو بعد خود توجه کرده و نیازمندی های هر یک را به طور متعادل و صحیح و مناسب پاسخ دهد و ارضاء کند و اگر به یکی از این دو بعد فقط توچه کند و از بعد دیگر غفلت کند به کمال انسانی خود دست نمی یابد و ناقص خواهد شد. بعد جسمانی انسان مثل بعد روانی و روحی انسان نیازهایی دارد. مثل نیاز به غذا، آب، هوا، جنس مخالف و غیره که افراط و تفریط در پاسخ دادن به آن، انسان را دچار چالش می کند و تأثیر عمیقی بر روح او نیز می گذارد. پس برای رسیدن به قله های معنوی و روحی باید بدن را سالم نگه داشت و نیازهای بدنی و جسمانی را تأمین کرد.

تعريف مهارتهاي زندگي:

مهارتهاي زندگي مهارتهايي هستند كه براي افزايش تواناييهاي رواني – اجتماعي افراد آموزش داده مي شوند و فرد را قادر مي سازند كه به طور مؤثر با مقتضيات و كشمكش هاي زندگي روبرو شود .

 هدف مهارتهاي زندگي:

 هدف آن در واقع افزايش توانايي رواني-اجتماعي و در نهايت پيشگيري از شكل گيري رفتارهاي آسيب رسان به بهداشت و سلامت و ارتقاي سطح سلامت روان افراد است (سازمان جهاني بهداشت،1379). . به طور كلي هدف از آموزش مهارتهاي زندگي ايجاد روابط بين فردي مناسب و مؤثر ، انجام مسئوليتهاي اجتماعي ، انجام تصميم گيري هاي صحيح ، حل تعارض ها و كشمكش ها بدون توسل به اعمالي كه به خود و يا ديگران صدمه مي زنند .

تاریخچه مهارتهای زندگی

آموزش مهارتهای زندگی در سال 1979 و با اقدامات آقای دکتر گیلبرت بوتوین (gilbert-botvin)آغاز شد. وی در این سال یک مجموعه آموزش مهارتهای زندگی برای دانش آموزان کلاس هفتم تا نهم تدوین نمود که با استقبال فراوان متخصصان بهداشت روان مواجه گردید. این برنامه آموزشی به نوجوانان یاد می داد که چگونه با استفاده از مهارتهای رفتار جرات مندانه ، تصمیم گیری و تفکر نقاد در مقابل وسوسه یا پیشنهاد سوء مصرف مواد از سوی همسالان مقاومت کنند. هدف بوتوین طراحی یک برنامه واحد پیشگیری اولیه بود . مطالعات بعدی نشان داده آموزش مهارتهای زندگی در صورتی به نتایج مورد نظر ختم می شود که همه مهارتها به فرد آموخته شود. پژوهشها حاکی از آن بودند که این برنامه در پیشگیری اولیه چندین نوع مواد مخدر از جمله سیگار موفق بوده است. 

اهمیت مهارتهای زندگی :

اضطـراب، افســردگي، تنهايـي، کمرويـي، شکست، اختلافـات زناشويي، بيمـاري، درد، ضربه هاي روحي و ... انسان قرن معاصر، اين واژه ها را به خوبي مي شناسد و مي داند که اگر مهارت هاي مقابله با اين چالش ها را بياموزد و آن ها را در زندگي به کارگيرد، آلام او التيام يافته، نشاط، شادابي و سلامت رواني خويش را باز مي يابد و به سوي تعادل و سازگاري اجتماعي پيش خواهد رفت.

امروزه عليرغم ايجاد تغييرات عميق فرهنگي و تغيير در شيوه هاي زندگي، بسياري از افراد در رويا رويي با مسائل زندگي، فاقد توانايي هاي لازم و اساسي هستند و همين امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگي روزمره آسيب پذير کرده است.

پژوهش های متعدد نشان داده اند که خودآگاهی ، عزت نفس واعتماد به نفس شاخص های اساسی توانمندی ها وضعف های هر انسان است. این سه ویژگی فرد را قادر می سازد که فرصت های زندگی اش رامغتنم شمرده برای مقابله با خطرات احتمالی آماده باشد به خانواده و جامعه اش بیاندیشد ونگران مشکلاتی که در اطرافش وجود دارد باشد و به به چاره اندیشی بپردازد. مهارت های زندگی به عنوان واسطه های ارتقای سه ویژگی فوق الذکر در آدم ها می توانند فرد وجامعه را در راه رسیدن به اهداف فوق کمک نمایند

 همچنین پژوهش هاي  نشان داده اند که بسياري از مشکلات بهداشتي و اختلالات عاطفي – رواني، ريشه هاي رواني – اجتماعي دارند: براي مثال، پژوهش در زمينه اعتياد و سوء مصرف مواد نشان داده است که سه عامل مرتبط با سوء مصرف مواد عبارتند از: عزت نفس ضعيف، ناتواني در بيان احساسات و فقدان مهارت هاي ارتباطي(مك دانالد و همكاران ،1991).

 مطالعات نشان داده اند که ارتقاي مهارت هاي مقابله اي و توانايي هاي رواني – اجتماعي، در بهبود زندگي بسيار موثر است (کلينكه، 1386).

مطالعات زيادي دلالت بر آن دارند كه بين عزت نفس ضعيف و سوءمصرف الكل و دارو (سينك و مستاف،1994)، بزهكاري ( دوكز و لورج، 1989)، بي بند و باري جنسي (كدي،1992) و افكار خودكشي ( چوكت، کاوز و پوتيگنات، 1993) رابطه وجود دارد.

 بنابراين با توجه به مدارك و شواهد علمي و به منظور پيشگيري از بروز آسيب هاي اجتماعي مانند خودكشي، اعتياد، خشونت، رفتارهاي بزهكارانه و اختلالات رواني، لازم است به موضوع بهداشت رواني و اهميت آن توجه بيشتري شود.

 مهارتهای زندگی رامی توان به دو دسته کلی تقسیم نمود  :

1-مهارتهای جاری درمراحل زندگی 

مهارت حل مسئله

     مهارت تفکر مثبت

       مهارتهای تحصیلی

                  مهارت تصمیم گیری

            مهارت تفکر خلاق

              مهارت تفکر انتقادی

               مهارت برقراری رابطه موثر و سازگارانه

                 مهارت آگاهی از خود

                  مهارت قاطعیت (جرات مندی)

                        مهارت همدلی با دیگران

                          و...

                     2 -مهارتهای مقابله با مسائل زندگی

      مقابله با خشم

        مقابله با استرس

        مقابله با اضطراب

         مقابله با افسردگی

          مقابله با تنهایی

           مقابله با کمرویی

            مقابله با شکست

             مقابله با بیماری

               و...

مهارت تفکر مثبت:

 این مهارت خیلی مهم است  وزیربنای تمام مهارت های دیگر است . دو نوع تفکر در میان انسانها وجود دارد . گروهی مثبت نگر و گروهی منفی نگر هستند .

این مهارت به ما کمک می کند تا بدانیم چگونه مثبت فکر کنیم و از منفی نگری خوداری کنیم . زیرا فکر منفی عامل بیشتر بیماریهای روانی است .

مهارت های تحصیلی :

مجموعه مهارت های تحصیلی شامل مهارت های ( چگونگی تعیین اهداف ، ایجاد انگیزه ، تمرکز حواس ، روشهای صحیح مطالعه ، مدیریت زمان و ... می باشد)

 به ما کمک می کند تا در ادامه تحصیل موفق باشیم . 

 توانايي تصميم گيري:

اين توانايي به فرد كمك مي كند تا به نحو مؤثري در مورد مسائل زندگي تصميم گيري نمايد . اگر كودكان و نوجوانان بتوانند فعالانه در مورد اعمالشان تصميم گيري نمايند ، جوانب مختلف انتخاب ها را بررسي و پيامد هر انتخاب را ارزيابي كنند ، مسلماً در سطوح بالاتر بهداشت رواني قرار خواهند گرفت .

توانايي حل مسئله :

اين توانايي فرد را قادر مي سازد تا به طور مؤثرتري مسائل زندگي را حل نمايد . مسائل مهم زندگي چنانچه حل نشده باقي بمانند ، استرس رواني ايجاد مي كنند كه به فشار جسماني منجر مي شود .

توانايي تفكر خلاق:

اين نوع تفكر ، هم به حل مسأله و هم به تصميم گيري هاي مناسب كمك مي كند . با استفاده از اين نوع تفكر ، راه حل هاي مخلتف مسأله و پيامدهاي هر يك از آنها بررسي مي شوند . اين مهارت ، فرد را قادر مي سازد تا مسائل را از وراي تجارب مستقيم دريابد و حتي زماني كه مشكلي وجود ندارد و تصميم گيري خاصي مطرح نيست ، با سازگاري و انعطاف بيشتر به زندگي روزمره بپردازد .

توانايي تفكر نقادانه:

تفكر نقادانه ، توانايي اطلاعات و تجارب است . آموزش اين مهارت ، نوجوانان را قادر مي سازد تا در برخورد با ارزش ها ، فشار گروه و رسانه هاي گروهي مقاومت كنند و از آسيب هاي ناشي از آن در امان بمانند .

توانايي ارتباط مؤثر:

اين نوانايي به فرد كمك مي كند تا بتواند كلامي و غير كلامي و مناسب با فرهنگ جامعه و موقعيت ، خود را بيان نمايد . بدين معني كه فرد بتواند نظرها ، عقايد ، خواسته ها ، نيازها ، و هيجانهاي خود را ابراز و به هنگام نياز بتواند از ديگران درخواست كمك و راهنمايي نمايد . مهارت تقاضاي كمك و راهنمايي از ديگران در مواقع ضروري ، از عوامل مهم يك رابطه سالم است .

توانايي روابط بين فردي:

اين توانايي به ايجاد روابط بين فردي مناسب و موثر با انسانهاي ديگر كمك مي كند . يكي از اين موارد ، توانايي ايجاد و ابقاي روابط دوستانه است كه در سلامت رواني و اجتماعي ، روابط گرم خانوادگي به عنوان يك منبع مهم حمايت اجتماعي ، و قطع روابط اجتماعي ناسالم نقش بسيار مهمي دارد .

توانايي خود آگاهي:

« خود آگاهي » توانايي شناخت خود و آگاهي از خصوصيات ، نقاط ضعف و قدرت ، خواسته ها ، ترس ها و انزجارها است .

رشد خود آگاهي به فرد كمك مي كند تا دريابد تحت استرس قرار دارد يا نه و اين معمولاً پيش شرط و شرط ضروري روابط اجتماعي و روابط بين فردي مؤثر و همدلانه است .

توانايي همدلي:

« همدلي » يعني اينكه فرد بتواند زندگي ديگران را حتي تا زماني كه در آن شرايط ندارد ، درك كند . همدلي به فرد كمك مي كند تا بتواند انسان هاي ديگر را حتي وقتي با آنها بسيار متفاوت است بپذيرد و به آنها احترام گذارد . همدلي روابط اجتماعي را بهبود مي بخشد و به ايجاد رفتارهاي حمايت كننده و پذيرنده ، نسبت به انسانهاي ديگر ، منجر مي شود .

توانايي مقابله با هيجانها:

اين توانايي فرد را قاد مي سازد تا هيجان ها را در خود و ديگران تشخيص دهد ، نحوه تأثير هيجان ها بر رفتار را بداند و بتواند واكنش مناسبي به هيجان هاي مختلف نشان دهد . اگر با حالات هيجاني ، مثل غم و خشم و اضطراب درست برخورد نشود اين هيجانات تأثير منفي بر سلامت جسمي و رواني خواهد گذاشت و براي سلامت پيامدهاي منفي به دنبال خواهد داشت .

توانايي مقابله با استرس:

اين توانايي ، شامل شناخت استرس هاي مختلف زندگي و تأثير آنها بر فرد است . شناسايي منابع استرس و نحوه تأثير آن بر انسان ، فرد را قادر مي سازد تا با اعمال و موضع گيريهاي خود فشار و استرس را كاهش دهد .

توانایی مقابله باخشم :

          خشم یکی از هیجانهای پیچیده انسان است  واکنشی متداول به ناکامی و بد رفتاری است .

 همه ما در زندگی با آن روبرو می شویم .خشم بخشی از زندگی است ولی ما را از رسیدن به اهدافمان باز می دارد به همین دلیل دچار تعارض می شویم .

 این مهارت به ما کمک می کند تا بتوانیم با آن مقابله درست و موثر کنیم .

توانایی مقابله با اضطراب (بیماری عصر تمدن):

          برخی از رویدادهای زندگی ما را متقاعد می کنند که واقعا در وضعیت خطرناکی هستیم ، در این شرایط ، اضطراب واکنشی طبیعی است .

زمانی اضطراب مشکل ساز است که بدون دلیل موجه ، احساس ناراحتی و تنش کنید ، در نتیجه بی جهت دچار رنج و عذاب شوید ، زیرا بدن و ذهن شما برای دفع خطر یا تهدیدی که به طور اشتباه برای خود ایجاد کرده اید ، برانگیخته می شود .

توانایی مقابله باشکست:

          شکست را می توان به عنوان یکی از رویدادهای زندگی در نظر گرفت وهم به عنوان یک مشکل . شکست تجربه نا خوشایندی است ، اما غالبا ما از عهده آن بر می آییم  .

 اگر ارزیابی اولیه ی درستی از آن بکنیم می توانیم بسیاری از شکست ها را به عنوان بخشی از زندگی بپذیریم و انرژی خود را صرف مقابله با شکست های مهم به کار گیریم .

توانایی مقابله با افسردگی (بیماری عصر تمدن):

          همه ما در طول زندگی فراز و نشیبهای عاطفی را تجربه می کنیم تا وقتی که بیش از اندازه شدید نباشند ، موجب می شوند زندگی جالب و چالش انگیز شود .

اما زمانی که خیلی احساس افسردگی و غمگینی کنیم یا برای یک دوره طولانی بی حوصله و بی حال باشیم ، لازم است وضعیت را مورد ارزیابی قرار دهیم و به دنبال پاسخهای مقابله ای مناسب بگردیدم .  

توانایی مقابله با کمرویی و طرد شدگی:

افراد تنها باوجود حضور در میان انسانهای دیگر با هیچ کس رابطه ندارند و هیچ دوست صمیمی ندارند .

می توان دو نوع تنهایی را نام برد :

اجتماعی ( احساس عدم عضویت در یک گروه و نداشتن فعالیتهای مشترک با دیگران )

عاطفی (دوری طرد شدگی از سوی دیگران ، کسی نباشد برای مهرورزی به او تکیه کنید )

روشهای آموزش مهارت های زندگی :

     بحث و مناظره گروهی

     ارائه مقاله

     ایفای نقش

     بازی ( در کودکان )

     بارش فکری

     بازی (درکودکان)

     و...

 نتیجه گیری : آموزش مهارتهای  از نیازهای مهم هر فرد وجامعه می باشد .اگر افراد وجوامع  به آن توجه جدی  نکنند  آسیب جدی دیده ومی بیند .

مهارتهای زندگی را نمی توان به صورت تئوری محض آموزش داد .زیراپرورش وآموزش انسان زمانی امکان پذیر که:

1- الگوی واقعی از آنچه می خواهد باشد را ببیند وبا اوزندگی کند . یعنی مفاهیم ذهنی را به صورت عینی وعملی ببیند.( درهر خانواده والدین الگوی بچه ها هستند و درهرجامعه ی هم مسئولین جامعه الگوی افراد وخانواده ها)

2- فضا وشرایط لازم  برای افراد فراهم باشد.( اگر محیط خانواده ای آرام نباشد آموزش مهارتهای زندگی مختل می شود. در جامعه هم همین طور زیرا انسان ابتدا درمحیط خانواده وبعد درمحیط جامعه حضور دارد ومهارت هاراکسب می کند حال اگر خانواده وجامعه سالم باشند مهارتهای سالم واگر خانواده وجامعه نا سالم باشد مهارتهای ناسالم راکسب می کنند. البته جامعه علاوه برافراد برخانواده ها هم اثردارد.

پس همه دربرابر آموزش مهارتهای زندگی ابتدا به خود بعد هم به بچه ها  مسئول هستیم و باید آنرا جدی بگیریم.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: